‘Alsof je een auto bestuurt vanaf de achterbank’
Als je de boekwinkel binnenloopt kom je er niet omheen, in grote stapels liggen de dikke pillen opgesteld: ‘Overprikkeld Brein’ van Charlotte Labee. Op de cover een tekening van het brein met bliksemschichten die eruit schieten. Al wekenlang een bestseller. Fantastisch dat er, ook bij het grote publiek, aandacht voor dit thema is. Ergotherapeut Ronne de Jong vertelt ons meer over overprikkeling.
‘Snel overprikkeld zijn is een beperking die ik als ADHD-er én ergotherapeut regelmatig tegenkom, het brengt veel uitdagingen met zich mee. Dit geldt niet alleen voor mensen met aandoeningen zoals autisme, hoge sensitiviteit, of AD(H)D, maar ook voor mensen die later in hun leven prikkelgevoeligheid hebben ontwikkeld. Zoals mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) of long COVID.’
‘Overprikkeling kent vele vormen en daarom ook vele beschrijvingen. Soms voelt het alsof je verder van je omgeving af bent en niet op de juiste manier kan denken en doen. Soms voelt het alsof alle prikkels even hard en belangrijk zijn en je onmogelijk kan prioriteren. Ik zeg ook weleens dat het kan voelen alsof je een auto bestuurt vanaf de achterbank. Voor iedereen geldt dat ze moeten leren hoe gevoelig ze zijn voor prikkels, hoe dat zich uit en hoe ze daarmee om moeten gaan. Om mensen hierbij te helpen, heb ik de basisprincipes in de volgende zin samengevat: aan je grenzen houden is anticiperen en reageren.’
Anticiperen
‘Anticiperen gaat over het plannen en inschatten. Allereerst moet je jezelf goed kennen en weten hoeveel je aankan. Inzicht in je dagelijks besteedbare energie is hierbij cruciaal. Wist je dat je brein zo’n twintig tot dertig procent van je totale calorie-inname gebruikt? Zo verschrikkelijk veel doet een brein op een dag.’
‘Het hebben van voldoende energie is de basis van goede prikkelverwerking, daarom is het nauwkeurig managen van energie zo belangrijk. Het nemen van rust en pauzes is hierbij van groot belang. Dit kan door regelmatig een kort moment te nemen om even te bewegen of je gedachten even te laten gaan. Daarnaast zijn grotere pauzes van ongeveer twintig minuten belangrijk. De behoefte aan rust verschilt per persoon, hier moet je zelf achter komen. Omdat dit zo’n ingewikkelde vaardigheid is om te leren kan een ergotherapeut je hierbij helpen.’
Reageren
‘Overprikkeling kan zich op veel verschillende manieren voordoen. Vaak is overprikkeling heel plotseling, maar het kan ook langzaam opkomen. Daarom is het belangrijk om je grenzen goed te kennen, zodat je overprikkeling kan voelen aankomen. Hoe eerder je op een grens reageert, hoe sneller je bijkomt van overprikkeling. Maar, let op: een te grote focus op grenzen is ook een gevaar. Angst en spanning voor overprikkeling kan leiden tot angst en spanning voor prikkels. Dan ben je vóór de blootstelling aan prikkels al gestrest, waardoor jer juist sneller overprikkeld raakt. Houd ook voor ogen dat, alhoewel overprikkeling heel naar voelt, het niet erg is als het af en toe gebeurt. Luister dus serieus naar je lichaam maar probeer er tegelijkertijd geen emotioneel oordeel aan te geven.’
Vaardigheden
‘Er zijn meer dan genoeg adviezen, maar zoals jullie tussen de regels door kunnen lezen, gaat het uiteindelijk vooral over vaardigheden. De vaardigheid om elke dag rekening te houden met prikkels, maar je er niet door te laten leiden; de geoefendheid in het balanceren tussen alertheid en ontspannenheid. Dat alleen al kan best vermoeiend zijn. Ik spreek voor mezelf als ik zeg dat er veel tijd, geduld, hulp van anderen en zelfcompassie voor nodig is om dit te leren. Maar als je het eenmaal in de vingers hebt, maakt ‘t je leven een stuk makkelijker en prettiger.’
Ronne de Jong, ergotherapeut
