Dysartrie betekent letterlijk: moeilijk kunnen articuleren
Als gevolg van hersenletsel door een bijvoorbeeld beroerte, tumor, trauma, hersenziekte (Multiple sclerose, Parkinson etc). kunnen de spieren die nodig zijn voor de articulatie worden aangedaan. Er kan een verlamming of verminderde coördinatie ontstaan. De spieren van lippen, tong, gehemelte en stembanden kunnen niet meer goed worden gebruikt.
Een dysartrie wordt gekenmerkt door een onduidelijke tot onverstaanbare spraak, daarnaast kunnen de volgende verschijnelen opvallen:
- Nasaal klinkende spraak (neuzig) doordat de spieren in het gehemelte minder goed werken
- Verandering in het spreektempo
- Eentonige spraak
- Te hoog of te laag stemgeluid
- Oppervlakkige en krachtelose ademhaling
- Het ongewild herhalen van lettergrepen, woorddelen of zinsdelen (niet te verwarren met stotteren)
- De spraak kan haperend klinken door het los van elkaar uitspreken van lettergrepen of de lettergrepen kunnen juist te veel in elkaar overvloeien.
De motoriek van de mond is niet alleen belangrijk voor de spraak. Wanneer de fijnemotoriek van de mond is aangedaan kan dit ook gevolgen hebben voor de lipsluiting. Iemand kan dan ongewild speeksel verliezen. Daarnaast zijn de spieren van de mond belangrijk bij het slikken. Het eten en drinken kan dan een probleem worden (dysfagie). Ook functies als het kauwen, zuigen en blazen kunnen verstoord raken.
Bij iedere persoon verschilt de ernst van de dysartrie en welke kenmerken op de voorgrond staan. Dit is afhankelijk van de plaats en de grootte van het hersenletsel.
Wat is verbale apraxie
Bij een verbale apraxie is het programmeren van de spieren die nodig zijn bij het spreken verstoord.. De oorzaak hiervan is net als bij een dysartrie hersenletsel.
Voor alle ingewikkelde handelingen die wij uitvoeren (aankleden, scheren, lopen etc/) gebruiken wij schema’s. Door deze schema’s weten wij in welke volgorde wij een handeling moeten uitvoeren. Door deze schema’s hoeven wij niet na te denken bij de handelingen die wij uitvoeren.
Bij een verbale apraxie kan het schema voor het programmeren van de spraak niet meer goed worden gebruikt. De spieren werken dus nog goed maar het aansturen hiervan geeft problemen.
Het meest opvallende kenmerk bij verbale apraxie is dat het bewust spreken gestoord is terwijl het automatisch spreken beter verloopt. Het zijn hierbij niet altijd dezelfde woorden of klanken die problemen geven. De persoon met een verbale apraxie worstelt om het woord juist uit te spreken.
Behandeling van dysartrie en verbale apraxie
Een dysartrie of een verbale apraxie kan tijdelijk zijn waarbij er spontaan verbetering optreed, Blijvend wanneer er sprake is van een blijvende hersenbeschadiging en in sommige gevallen progressief. De stoornis zal dan verergeren. Dit kan optreden in geval van een progressieve ziekte zoals bijvoorbeeld Multiple Sclerose (MS)
D behandeling van een dysartrie of verbale apraxie wordt uitgevoerd door een logopedist. Deze kan de stoornis in kaart brengen en een behandeling opstellen. De behandeling bestaat uit het optimaliseren van de communicatie tussen de patiënt en zijn omgeving. Dit kan betekenen dat er oefentherapie wordt gegeven om het spreken te verbeteren of indien nodig methoden worden aangeleerd om langs andere wegen dan het spreken te communiceren.
Tips voor de communicatie
- Vraag om herhaling als u de persoon niet goed verstaan heeft, herhaal hierbij het gedeelte dat u wel heeft verstaan.
- Vraag de persoon indien nodig langzamer te spreken
- Neem de tijd voor een gesprek
- Ga zelf niet luider spreken
- Laat iemand uitspreken
- Stimuleer het gebruik van non-verbale communicatie of het schrijven.
Wanneer herhaaldelijke pogingen mislukken laat het gesprek dan even rusten en probeer het later nog een keer of maak gebruik van een andere manier van communicatie
